Phối đá,thả nước cho cây cảnh thực chất là việc ta chuyển cây cảnh đang sống trên đất,có bộ rễ lan tỏa ra xung quanh lấy dinh dưỡng từ đất sang môi trường sống trên đá,bộ rễ của nó phải lấy dinh dưỡng từ nước (thủy canh) .Đây là " vấn đề khó" trong nghề cây cảnh.Giá trị của cây được phối đá ,thả nước là tổng hòa của cây cảnh,đá cảnh và nghệ thuật sắp đặt trên mặt nước.
Nhiều cây đạt giải cao trong các festival gần đây thuộc loại này.
Tôi xin trình bày một cách làm nhanh ,gọn,có hiệu quả cho người mới làm cây.Mục đích là ta tự làm lấy không phải thuê thợ và tất nhiên nó là tác phẩm nghệ thuật của chính mình.
1.Công tác chuẩn bị gồm:
-Cây:Nên chọn loại cây có bộ rễ khỏe,ưa nước như sanh,si,đa,lộc vừng,sung,...đang trồng trên đất vườn,trong ang,chậu (cây già,cây phôi đều được).
-Chậu:To,nhỏ ,kiểu dáng tùy theo cây nên chọn loại đáy phẳng và nông,giữ ổn định mực nước.
-Dụng cụ:Thước,bay...như thợ nề,dao nhỏ.Đồ pha trộn và đựng vữa xây.
-Vật liệu:Đá cảnh cùng chủng loại,xi măng,cát vàng,cát đen đủ dùng.
2.Thực hành
-Lấy đất ra khỏi bệ:dùng tay và vật cứng,nhọn nhưng không sắc để tách đất,có trường hợp cần giữ lại phần đất đã liên kết chặt với gốc mà không ảnh hưởng đến việc tu sửa bộ rễ như vậy càng dễ chăm sóc thời kỳ đầu.
-Tu sửa bộ rể:Rễ cây được gỡ ra,vuốt thẳng về các phía như nó đang tồn tại rồi cuốn gọn theo từng bó nhỏ để sau dễ nhìn khi ghép đá.Dùng kéo cưa cắt bỏ các rễ xấu ,rễ quá dày,rễ ở đáy bệ.
-Đặt thử cây lên chậu(ang) đẻ xác định vị trí,độ cao sau khi hoàn thành.Tất nhiên phải cân đối 2 số đo này với kiểu dáng cây và bộ rễ của nó.
-Dùng đá hoặc vật liệu nhẹ (gạch đỏ,gạch bloocs..) xây cột trụ (sao cho rễ cây sau này không xiên vào trong)đủ lớn để cây ngồi trên(đúng độ cao và vị trí đã định).
-Dùng cát đen ẩm lót nền dày 2-3 cm.
-dùng vữa xây (1 xi măng +3 cát vàng) để làm móng và chọn đá để ghép. Thường làm từ dưới lên nhưng cũng có khi phải làm đồng thời từ trên xuống. Lựa chọn các hòn đá có các vân thớ lồi lõm gần giống nhau để không có sự đột ngột (như người ta làm non bộ). Chú ý tạo dáng quả núi đá cho có nét nghệ thuật hài hòa với bộ rễ của cây và định hướng cho tiểu cảnh của mình. Khi ghép đá sao cho đảm bảo có sự liên kết chắc chắn, sau này ta di chuyển cây sang chậu khác đá không rời ra được.
- Cố định rễ cây vào bệ đá: Uốn lượn đường đi của rễ cây theo các rãnh đá rồi ấn chặt vào hoặc dùng dây buộc lại. Những rễ cứng quá có thể phải dùng dao kéo can thiệp, cắt đi một phần rồi bẻ hướng theo ý của mình.
- Dùng thuốc kích thích ra rễ phun vào bộ rễ, nhất là chỗ có vết cắt với liều lượng theo hướng dẫn.
- Dùng cát đen ẩm miết nhẹ phủ lên các khe có rễ cây.
- Dùng nilon mềm (Loại che mạ) bọc kín toàn bộ từ thân cây xuống đến đáy chậu. Sau đó dùng chăn cũ, vải cũ bọc bên ngoài. Mục đích tạo môi trường nóng ẩm cho bộ rễ phát triển.
- Xả nước (nước ao, hồ, sông) vào đầy chậu và duy trì mực nước này. Hàng ngày, phun tưới ướt cây và ướt lớp vải bọc bên ngoài.
- Những ngày nắng to nên che bớt. Sau vài ngày có hiện tượng cây vàng lá khoảng 1/4 cây hoặc ít hơn rồi rụng nhanh. Những ngày sau cây lại phát triển bình thường, tất nhiên có chậm hơn trước.
- Sau khoảng 2 tháng, nếu thấy rễ đã xuống nhiều đến mặt nước và có màu vàng thâm thì có thể bỏ bớt lớp nilon. vải bên ngoài từ trên xuống dần dần mỗi ngày một ít và bón phân lân, phân qua lá với liều lượng nhỏ và tăng dần vào nước để cây nhanh phát triển.